Wat is de Polyvagaaltheorie? Basisprincipes en Toepassingen bij Stress en Veerkracht

Het is in de praktijk merkbaar, maar ook overal om je heen op het werk stress een veelvoorkomend verschijnsel, zeker voor gevoelige mensen die zich inzetten en graag goed willen doen voor anderen. Sinds een paar jaar verdiep ik mij in de Polyvagaaltheorie. Deze is zo herkenbaar en gemakkelijk toepasbaar. Daarom dat ik hierover meer met jullie wil delen. Om te starten even wat uitleg maar in volgende blog komt de praktische toepassingen en hoe je het voor jezelf kan ervaren.

“Wist je dat de manier waarop ons lichaam omgaat met stress diep geworteld is in ons zenuwstelsel?“

De polyvagaaltheorie, ontwikkeld door Dr. Stephen Porges, biedt baanbrekende inzichten in hoe ons autonome zenuwstelsel functioneert en reageert op stress. In dit artikel duiken we dieper in deze theorie, in volgende blog gaan we een stap verder naar de praktijk. We ontdekken hoe deze kennis ons kan helpen bij het bevorderen van veerkracht en welzijn van alle werknemers maar nog meer voor werknemers met het hart op de juiste plek omdat je jezelf beter leert kennen.

Wat is de Polyvagaaltheorie?

De polyvagaaltheorie stelt dat ons autonome zenuwstelsel (ANS) uit meer dan alleen de traditionele vecht- of vluchtreactie bestaat. Het ANS wordt opgedeeld in drie hoofdsystemen:

1. Het ventrale vagale complex (VVC): Dit systeem is verbonden met sociale betrokkenheid en veiligheid. Wanneer we ons veilig en verbonden voelen, is dit systeem actief, waardoor we ons kalm en sociaal voelen.
2. Het sympathische zenuwstelsel (SNS): Dit is het systeem dat geassocieerd wordt met de vecht- of vluchtreactie. Het wordt geactiveerd in situaties van dreiging, wat leidt tot verhoogde hartslag en alertheid.
3. Het dorsale vagale complex (DVC): Dit systeem wordt geactiveerd in situaties van extreme dreiging en leidt tot immobilisatie, pleasen of bevriezing. Het is een oeroude overlevingsreactie die het lichaam beschermt door het in een toestand van ‘shutdown’ te brengen.

Hoe werkt het in de praktijk?

Ons zenuwstelsel schakelt automatisch tussen deze systemen op basis van de signalen die het ontvangt uit onze omgeving. Wanneer we bijvoorbeeld een dreigende situatie op het werk ervaren, zoals een strakke deadline of een conflict met een collega, kan ons sympathische zenuwstelsel in actie komen. Als de stress langdurig aanhoudt of overweldigend wordt, kan ons lichaam zelfs in een dorsale vagale toestand terechtkomen, wat leidt tot gevoelens van uitputting en onvermogen om te handelen.

Specifiek op de Werkvloer

Iedereen maar zeker gevoelige mensen, die betrokken zijn en een drang hebben om anderen te helpen, kunnen bijzonder vatbaar zijn voor de effecten van stress. Hier zijn enkele manieren waarop de polyvagaaltheorie specifiek nuttig kan zijn voor deze groep:

1. Bewustwording van Stressreacties: Door inzicht te krijgen in hoe ons lichaam reageert op stress, kunnen we sneller herkennen wanneer we in een vecht-, vlucht- , please of bevriezingsmodus zitten. Dit bewustzijn is de eerste stap naar het reguleren van deze reacties. Gevoelige mensen kunnen bijvoorbeeld merken dat ze zich sneller overweldigd voelen door werkdruk of interpersoonlijke conflicten.
2. Oefeningen voor Zenuwstelselregulatie: Er zijn diverse technieken, zoals ademhalingsoefeningen, mindfulness, Focusing (Gendlin), yoga en lichaamsbeweging, die ons kunnen helpen ons autonome zenuwstelsel terug te brengen naar een staat van veiligheid en verbinding. Deze zijn technieken bijzonder waardevol om snel terug te keren naar een staat van kalmte en helderheid.
3. Verbeteren van Sociale Verbinding: Het ventrale vagale complex benadrukt het belang van sociale steun en verbinding. We hechten veel waarde aan goede relaties op de werkvloer, zeker betrokken medewerkers. Door te investeren in sterke, ondersteunende relaties met collega’s, kunnen ze een gevoel van veiligheid en verbondenheid creëren dat hen helpt beter om te gaan met stress. Maar soms kunnen collega’s op de werkvloer onveilig aanvoelen. Dit heeft meerdere oorzaken waar we in andere blogs op terug komen of als je hierover vragen hebt, mag je me (Sofie Stiers) mailen.
4. Veerkracht Bouwen: Door regelmatig te oefenen met zenuwstelselregulatie en sociale betrokkenheid, kunnen we onze veerkracht vergroten. Dit helpt niet alleen om beter om te gaan met stressvolle situaties, maar ook om sneller te herstellen na stressvolle periodes. We kunnen hierdoor leren om onze grenzen beter te bewaken en onze energie efficiënter te gebruiken.

Samenvattend kunnen we zeggen

Als je je automatische reacties leert begrijpen ahv de polyvagaaltheorie krijg je waardevolle inzichten in de manier waarop je lichaam omgaat met stress en hoe je je veerkracht kunnen vergroten.

Zeker voor betrokken werknemers kan deze kennis bijzonder nuttig zijn. Door de theorie te begrijpen aan de hand van je eigen reacties op de werkvloer leer je jezelf begrijpen. Zo kunnen we een omgeving creëren waarin we ons niet alleen veilig en verbonden voelen, maar ook beter bestand zijn tegen de dagelijkse stressoren van ons werkleven. Door te investeren in onze kennis over het autonome zenuwstelsel en praktische technieken toe te passen, kunnen we een gezondere, meer veerkrachtige en bevredigende werkervaring creëren.

Deze blog is geschreven door Sofie Stiers.

Wie is Sofie:

Ze is de oprichter/coördinator van het loopbaancentrum maar tevens ook psychotherapeute en loopbaancoach.

Wist je dat je recht hebt op een gratis kennismakingsgesprek wanneer je gebruikt maakt van loopbaancheques gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid?